“Phật Tứ Diện" (Phật Bốn Mặt) hay là Phạm Thiên?

Điều đáng lưu ý là du khách Việt và cả người hướng dẫn viên (nói tiếng Việt) đều gọi tượng thần Brahma nơi đây là “Phật Tứ Diện”(Xem hình 1). Theo N.Thường, gọi “Phật tứ diện” là chưa chuẩn xác. Đối với Phật tử thì nên gọi là tượng Phạm Thiên, người theo Hindu giáo thì gọi là tượng thần Brahma.

-Brahma vốn là một trong 3 vị thần tối cao trong tín niệm Hindu giáo (Ấn Độ giáo, hay Đạo Bà-la-môn). Brahma là thần sáng tạo, Thần Vishnu là thần bảo tồn, Thần Shiva là thần hủy diệt. Thần Brahma thường được miêu tả có 4 đầu và 4 tay. (Tay giữ quyền trượng, quyển sách, chuỗi hạt và bình nước). (Xem hình 2)

-Ở Việt Nam, tượng thần Brahma được thấy ở di tích Tháp Mẫm (thế kỷ 11), Bình Định. (Xem hình 3)

-Ở Thái Lan, tượng thần Brahma ở đền thờ Erawan (tại Bangkok), Tượng có 4 đầu với 8 tay, tiếng Thái là “Phra Phrom”, (như đã nói trên) rất được nhiều người sùng tín, họ xem Ngài là thần bảo hộ và mang đến tài lộc. 




-Trong kinh sách Phật giáo cũng có “nhắc đến” hình tượng của thần Brahma, nhưng thường dưới tên gọi là Phạm Thiên, hay Đại Phạm Thiên. Từ “Phạm Thiên” (Brahma) để chỉ chung cho chư thiên ở cõi trời (Sắc giới), còn từ “Đại Phạm Thiên” (Maha Brahma) dùng để chỉ cho đấng cao nhất của chư thiên nói trên. 

-Trong cuốn sách “Biểu tượng thần thoại về Chư Thiên & Linh Vật Phật Giáo” của nhà nghiên cứu Huỳnh Thanh Bình, xuất bản - 2018 có bài viết rất chi tiết về “Phạm Thiên”. Theo bài viết này, được biết: Trong kinh Tạp A Hàm và kinh điển đại thừa, thường nói vị trời này rất tin sâu Phật pháp, giúp Đức Phật giáo hóa, thỉnh Phật thuyết pháp ở cõi trời và được đức Phật khen ngợi, phó chúc hộ trì Phật pháp. Trong kinh Tạp A Hàm có đoạn: “Trong tất cả Phạm Thiên, Brahma Sahampati là Phạm Thiên thân cận nhất với Đức Phật”.

-Nói tóm lại Phạm Thiên (Brahma) là vị thần trong Hindu giáo được hội nhập vào Phật giáo, và được xem là một trong những vị Phạm thiên, thiện thần Hộ Pháp - bảo vệ Phật pháp.(xem hình 4).

* Tuệ Đăng-Nhuận Thường